فصلنامه برنامه ریزی و بودجه
پیاپی 59 (بهمن و اسفند 1379)

این مقاله، مبانی اقتصاد خرد تابع تقاضای پول را در یک اقتصاد بدون بهره با استفاده ازمدل Cash-in-Advance طراحی و استخراج می کند. این مدل، براساس مفروضات اقتصادکشورهای اسلامی که نظام بانکداری آنها مبتنی بر روش بانکداری بدون بهره است، ساخته شده است. افزون بر این در این نظام اقتصادی، اوراق قرضه در اقتصاد نقش چندانی ندارد. این مدل، با استفاده از داده های سری زمانی ایران که نظام بانکداری آن مبتنی بر نظام بدون بهره است، موردآزمون قرار گرفته است. برای تخمین مدل، از روش همجمعی یوهانسن - ژوسلیوس استفاده شده است. علاوه بر این، روش های دیگر تخمین برای کنترل دقت برآوردها به کار گرفته شده است. نتایج و شواهد تجربی مبتنی بر روش همجمعی تخمین، سازگاری و تطابق مدل را برای اقتصاد ایران تایید می کند. به کارگیری روش های مختلف دیگر تخمین نیز درستی نتایج نظری وتجربی را تایید می کند.

جهان هستی، پیوسته در حال تولید داده و اطلاعات آماری است. تعداد دفعات بارندگی در یک فصل یا یک سال یا میزان بارندگی یک سال در یک منطقه جغرافیایی، تعدادآتش سوزی ها در جنگل های یک ناحیه، میزان پیشروی صحرا در یک کشور، تعداد زمین لرزه هادر یک منطقه در یک سال و تعداد وقایع ولادت و فوت در یک سال معین، مثال هایی هستند ازتولید داده و اطلاعات آماری ناشی از حرکت جهان هستی. رهبران، مدیران و برنامه ریزان جوامع برای تصمیم سازی و برنامه ریزی و پیشبرد جامعه خود به سوی آینده ای بهتر باجمع آوری این داده ها اقدام به تولید آمارهای رسمی نموده و اقدامات خود را با شناخت وضعیت موجود ساماندهی کرده و از این طریق در جهان هستی تغییر ایجاد می کنند و این تغییرنیز داده های آماری جدید تولید می کند. افزون بر این، حوادث غیرمترقبه، همانند طوفان، آتش سوزی، و زلزله، موجب اقدامات اضطراری دولت ها شده و از این طریق نیز در نظام تولیدداده های آماری تغییر ایجاد می شود. سعی این مقاله، در تبیین شکل گیری نظام های آماری ونظام های تولید آمارهای رسمی در کشور و ارائه تصویری از یک نظام آماری مطلوب و تشریح اصول حاکم بر نظام تولید آمارهای رسمی است.

مبنای برنامه ریزی پایدار، برآورد صحیح از یک منطقه یا کشور است. تحلیل داده -ستانده، نظام حساب های ملی و ماتریس حسابداری اجتماعی، مبنای ماتریس حسابداری اجتماعی - زیست محیطی برای برنامه ریزی پایدار هستند. با این ماتریس می توان نظام برنامه ریزی پایدار را بنا نمود و چهارچوب عملی برای شاخص های توسعه پایدار ارائه کرد. درایران، تاکنون جدول های داده - ستانده بسیاری تدوین شده و هم اکنون هم ماتریس حسابداری اجتماعی در حال تدوین است. ولی به مباحث زیست محیطی توجه لازم صورت نگرفته است. از علل اصلی این مسئله، کمبود آمار و اطلاعات لازم از یک سوی، و عدم پیگیری این مباحث به صورت جدی در سطح تصمیم گیری کشور از سوی دیگر است. در این مقاله، به معرفی مدل ماتریس حسابداری اجتماعی - زیست محیطی به منظور معرفی الگویی برای برنامه ریزی پایدار می پردازیم.

در این مقاله، با استفاده از روش های نوین اقتصادسنجی، تجزیه های واریانس (VDCs)و توابع واکنش آنی (IRFs)تعامل میان متغیرهای دستمزد، بهره وری و نرخ بیکاری در اقتصادایران را در کوتاه مدت و بلندمدت بررسی می نماییم. در مجموع، نتایج حاصله دلالت بر آن دارندکه نظریه های نئوکلاسیک به تنهایی نمی توانند حقایق موجود در بازار کار اقتصاد ایران راتوضیح دهند و تشخیص دوگانگی بازار کار برحسب بخش رسمی و غیررسمی برای فهم نوسان های نرخ بیکاری، عرضه و تقاضای نیروی کار و همچنین سیاست گذاری های مربوطه بسیار اساسی است. استفاده مؤثر از بخش غیررسمی برای ایجاد اشتغال و درآمد و توجه بیشتربه بهره وری در بخش رسمی یا مدرن برای حصول به هدف کاهش نرخ بیکاری و هم زمان افزایش قدرت رقابت پذیری بخش مدرن ضروری است.

هدف این مقاله، بررسی رابطه بلندمدت و کوتاه مدت بین متغیرهای گسترش مالی ورشد اقتصادی براساس آزمون همگرایی یوهانسن - ژوسلیوس و گریگوری - هانسن وآزمون های علیت از نوع گرنجر، می باشد. براساس اطلاعات سالیانه دوره 1374-1338، این نتیجه به دست آمده است که فقط یک رابطه علی کوتاه مدت بین این متغیرها در اقتصاد ایران و ازگسترش مالی به رشد اقتصادی وجود دارد. این نتیجه از فرضیه رشد "به تبع عرضه " حمایت کرده و ایجاد و گسترش مؤسسات مالی جدید را برای انباشت سریع سرمایه، و در نهایت، رشداقتصادی پیشنهاد می نماید.

افزایش جمعیت انسان ها بر روی این سیاره، داستانی شگفت آور دارد (نگاه کنید به: مک اودی و جونز، 1978). از آغاز پیدایش انسان، برای میلیون ها سال، جمعیت، رشدی ناچیز، اماپایدار، داشته است که منجر به دو برابر شدن جمعیت جهان در دوره زمانی 200 پیش از میلاد تاسال 1100 پس از میلاد شد. همچنین طی شش قرن پس از آن، جمعیت سریع تر از پیش، به دوبرابر افزایش یافت. سرانجام، جمعیت به رشدی انفجاری رسید. جمعیت جهان طی 150 سال پس از سال 1700 دو برابر شد، و به 1/2 میلیارد نفر در سال 1850 افزایش یافت. طی 100سال پس از آن، بار دیگر جمعیت دو برابر شد، و سرانجام، طی 50 سال پس از آن، جمعیت بیشتر از 5 میلیارد نفر در زمان حاضر شده است. این داده ها، حاکی از آن است که تاریخ جمعیت، دو دوره مهم را پشت سرگذاشته است. تاحوالی سده هیجدهم، جمعیت تقریب! ثابت بوده است. اما از حوالی سال 1750، مسیری کاملامتفاوت طی کرده است. این رویداد، ابتدا در انگلستان و آمریکا و سپس در سایر نقاط روی داده است. جمعیت سریع! شروع به رشد نموده و با سرعتی فزاینده، موجب شده است که جمعیت جهان طی سه قرن، هشت برابر شود. این امر، موجب برانگیخته شدن ترس نئو-مالتوسی ها درزمینه به غارت رفتن منابع سیاره زمین بر اثر فزونی یافتن تقاضا از منابع طبیعی موجود، از قبیل آب آشامیدنی و هوای تمیز، شده است. درآمد جهان نیز به طور کلی مسیری مشابه را طی نموده است. هر چند افزایش درآمد جهان تا دوره کنونی، به ندرت ثبت شده است، بررسی مرگ و میر و سایر شاخص های رفاه اقتصادی، این نکته را قوی! مطرح می کند که درآمد سرانه تا پیش از دوره نوین، رشد ثابت ناچیزی داشته است. عملا برای همه مردم دنیا زندگی کوتاه، کثیف و حیوانی بوده است. در سده نوزدهم، درآمدسرانه، حتی در بیشتر ملت های اروپایی، هنوز کمتر از 300 دلار (با قدرت خرید سال 1998)بوده است و اروپا در آن زمان ثروتمندترین قاره به شمار می رفته است. بنابراین، در اکثر طول تاریخ، حداقل افزایش جمعیت با رشد درآمد سرانه همراه بوده است. هر دو اینها، در سده نوزدهم شروع به رشد می کنند، به گونه ای که رشد سریع درآمد سرانه با